Dijital Teknolojiler Enerji Dönüşümünü Hızlandıracak

Sektörel raporları incelemeye ve detaylı olarak sizlerle paylaşmaya devam ediyorum. Rapor konumuz Enerji sektöründe Dijitalleşme ve  İnovasyon süreçleri. Türkiye’de enerji dönüşümüne hız verecek dijitalleşme kapsamında yedi iş modeli ile birlikte dijitalleşme; elektrik sektöründe üretim, dağıtım ve tüketim alışkanlıklarını değiştirecek.

SHURA Enerji Dönüşüm Merkezi’nin “Türkiye’de Enerji Sektörünün Dijitalleşmesi Kapsamında İş Modellerinin, Teknolojilerin ve Gerekli Mevzuat Altyapısının Değerlendirilmesi” raporu açıklandı. Enerji dönüşümünde dijitalleşme ve yeni iş modelleri incelendi. Çalışmaya göre, enerji sisteminin dönüşümü ve temiz enerjiye geçiş, sektörde yaşanan dijital devrime paralel olarak gerçekleşiyor.

Türkiye’nin dünyadaki yeşil mutabakat ve yeşil dönüşüm süreçleri ile bütünleşmesi gerekiyor. Enerji dönüşümünün ana ekseni olan konuları, teknoloji, ekonomi, enerji politikaları ve sosyo-ekonomik faydaları dahil olmak üzere tüm yönleriyle inceliyoruz. Raporla enerji dönüşümü kapsamında yapılan çalışmaların hayata geçme sürecinde dijitalleşme ve yeni iş modellerinin önemini ortaya koyularak, Türkiye’deki enerji sektörü için geçerli olabilecek öneriler geliştirilmiş.

Dijital teknolojiler büyük miktarda verinin toplanması, analiz edilmesi, kontrol edilebilirliğin ve sistem esnekliğinin arttırılması ile birlikte enerji sistemini yeniden şekillendirmektedir. Büyük miktarda verinin toplanmasında fiziksel nesnelerin birbirleriyle bağlantısını sağlayan IoT teknolojisi, bu verinin depolanmasında, analizinde, sistem kontrolünün sağlanmasında ve esneklik opsiyonlarının değerlendirilmesinde yaygın kullanım alanına sahip AI ve ML teknolojileri ve son olarak eşler arası ticaretin ve diğer işlemlerin merkezi olmayan bir sistemde kayıt altına alınmasına izin veren blok zincir teknolojisi enerji sektöründe yüksek etki potansiyeline sahip temel dijital teknolojiler olarak konumlanmaktadır

Enerji Dönüşümü Dijital Teknolojiyle Hızlanır
Enerji sektörünün dönüşümüyle ortaya çıkan, merkezi olmayan ve tüketici odaklı bir enerji sistemiyle, enerji kaynaklarının, elektrik tüketiminin, elektrik şebekesinin, verilerin ve enerji piyasalarının eş zamanlı olarak yönetilmesi ihtiyacı doğuyor. Bu da, dağıtık enerji kaynaklarının sisteme entegrasyonu, artan elektrifikasyon yükünün yönetilmesi, sürdürülebilir elektrik şebekesinin güvenilirliği, tüketicilerin artan enerji tüketim seviyelerini yönetilmesi, değişen tüketici ihtiyaçlarının karşılanması ve dijitalleşme potansiyelini ortaya çıkarmak için verileri etkin bir şekilde yönetilmesi gibi ihtiyaçlar yarattı. Dijital teknolojileri kullanan yenilikçi iş modelleri, bu yeni ihtiyaçları ve olası zorlukları yönetmek için çözüm getiriyor.

Raporda, dijital teknolojileri kullanan iş modelleri farklı amaçlara ve hedef müşterilere odaklansalar da, ortak amaçlarının dönüşen enerji sektörüne sağlıklı geçişi sağlamak olduğu vurgulanıyor. Yeni iş modellerinin enerji sektörüne entegrasyonunun, son tüketicilere sağlanan yenilikçi enerji çözümlerinin yanı sıra dengeli bir elektrik şebekesinin sağlanmasına hizmet edeceği belirtiliyor.

Sektörde Kullanabilecek Ana Dijital Teknolojiler
Enerji sektörünün dijital dönüşümünde nesnelerin interneti, yapay zeka, makine öğrenimi, büyük veri ve blok zincir başta olmak üzere robotik süreç otomasyonu, artırılmış gerçeklik gibi dijital teknolojiler sektörde yaygın kullanımlarıyla öne çıkıyor.

Türkiye’de özellikle 2016 yılından bu yana yüksek etki potansiyeline sahip dijital teknolojilerin benimsenmesi hızlanmış olsa da, bu teknolojilerin olgunluk seviyesi henüz istenilen seviyelerde değil. Alınacak mesafe, teknoloji önceliklendirme çalışmaları ile dijitalleşme teknolojilerinin kullanımının teşvik edilmesine ve Türkiye’de enerji ile ilgili veri analitiği projelerinin desteklenmesine bağlı.

Enerjide Yenilikçi Yedi İş Modeli
Daha bütünleşik, dijitalleştirilmiş, merkezi olmayan ve tüketici odaklı bir enerji sistemi, enerji kaynaklarının, elektrik tüketiminin, elektrik şebekesinin, verilerin ve enerji piyasalarının eş zamanlı olarak yönetilmesini gerektiriyor.

Enerji sektörünün dönüşümü ile ortaya çıkabilecek olası zorluklar, dijital teknolojilerin mümkün kıldığı yenilikçi çözümlere ihtiyaç duyulmasına neden oldu. Bu yenilikçi çözümler, enerji sektöründeki mevcut veya potansiyel zorlukları adreslemektedir. Yenilikçi ve problem çözücü olarak nitelendirilebilecek hedef iş modelleri, yapılanma, ürün ve deneyim açısından gereksinimlere bağlı olarak yedi kategori altında toplanıyor. Aynı zamanda bu iş modelleri, benzer temel faaliyetlerde bulunan, ancak temel faydalara odaklanan ve farklı müşteri segmentlerini hedefleyen ikinci seviye alt-kategorileri içermektedir.

Bu amaçla, enerji sektöründeki ihtiyaçlar, altı ana başlık altında toplanıyor: Dağıtık enerji kaynaklarının yönetimi, elektrifikasyonun yönetilme ihtiyacı, şebeke altyapısı üzerindeki etkiler, artan enerji tüketimi, değişen tüketici beklentileri ve daha iyi veri yönetimi ihtiyacı. Olası ihtiyaçların giderilmesi için önerilen yenilikçi iş modelleri ise yapılanma, ürün ve deneyim açısından gereksinimlere bağlı olarak yedi kategoriye ayrılıyor:

Arz toplayıcılar/ sanal enerji santralları; farklı enerji kaynaklarını birleştiriyor ve merkezi bilgi teknolojileri sistemi kullanarak dağıtık enerji kaynakları operasyonlarını kontrol ederken, üretimlerini optimize ediyor. 

Talep toplayıcılar; artan enerji tüketimi ile puant saatlerde oluşan talebin zamana yayılmasıyla, şebeke işletmecilerine talep tarafı yönetim hizmetleri sağlıyor. 

Eş taraflar arası ticaret; blok zincir tabanlı bir platform mimarisi aracılığıyla, dağıtık enerji kaynaklarının faydalarını paylaşmak için tüketiciler ve üreticiler arasındaki doğrudan etkileşime dayanıyor. 

Hizmet olarak enerji sağlayıcıları (EaaS) modeli; müşterilere enerjiyle ilgili kapsamlı hizmetler sunuyor. 

Enerji hizmeti şirketi (ESCO); enerji verimliliği projelerinin uygulanmasını veya anahtar teslimi dağıtık enerji kaynakları kurulmasını içerebilecek enerji hizmetleri sunuyor. 

Kullandıkça öde (PAYG) modeli; genellikle, müşterilerin mobil ödeme teknolojileri ve cep telefonu kredileriyle ödediği, kiralanan veya satılan konut güneş enerjisi sistemini içeriyor. 

Ortak topluluk mülkiyeti (C-O) modeli; haneler, bireyler ve işletmeler dahil olmak üzere tüm piyasa aktörlerinin dağıtık enerji kaynakları, batarya sistemleri, bölgesel soğutma ve ısıtma sistemleri gibi enerjiyle ilgili tesislerin birleşmesini sağlıyor.

Rapor ayrıca, yeni iş modellerinin Türkiye piyasasında sorunsuz bir şekilde uygulanabilmesi için, modellerin enerji sektörü üzerindeki potansiyel etkileri (son tüketiciler, hizmet sağlayıcılar, finansal etkiler) ve fizibiliteleri kapsamında önceliklendirilmesi gerektiğinin altını çiziyor. Bununla beraber enerji sektörünün, sektörleri dönüştürme kabiliyetine sahip dijitalleşme dalgasıyla geç karşılaşan sektörler arasında olduğu belirtmeliyim.

Bu çalışmanın en temel amacı, yukarıda özetlenen enerji dönüşümü kapsamında oluşan bu vizyonun hayata geçme sürecinde dijitalleşme ve yeni iş modellerinin önemini ortaya koymak ve Türkiye enerji sektörü için faydalı olabilecek öneriler geliştirmek olarak özetlenebilir. Günümüzde artan enerji tüketimiyle birlikte hem sanayide hem de meskenlerde hayata geçebilecek enerji tasarrufu hedefleri ile enerji verimliliği çalışmaları, enerji dönüşümünde önemli bir rol oynamaktadır. Diğer taraftan, yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygınlaşması, dağıtık enerji üretimi ve sayaç arkası bataryalar gibi diğer unsurların geliştirilmesi ve desteklenmesi için zemin hazırlamaktadır. Ayrıca, Türkiye’de çatı üstü güneş enerjisi mevcut potansiyelinin, dağıtık enerji kaynaklarının benimsenmesi seviyesini artırabileceği ve enerji dönüşümüne önemli bir katkıda bulunabileceği öngörülmektedir. Benzer şekilde, ulaştırmanın ve binaların elektrifikasyonuna yönelik yapılan çalışmalarla, elektrikli araçların adaptasyonu ve binalarda artan ısı pompası kullanımı yoluyla büyük ilerleme kaydedileceği beklenmektedir.

Enerji sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin çoğunda dijital stratejiler geliştirilip uygulanmaya başlanmış olsa dahi işletmelerde operasyonel faaliyetlerden, veri kullanımına kadar birçok alanda hala dijitalleşmenin önü açık.

SHURA Enerji Dönüşüm Merkezi’nin “Türkiye’de Enerji Sektörünün Dijitalleşmesi Kapsamında İş Modellerinin, Teknolojilerin ve Gerekli Mevzuat Altyapısının Değerlendirilmesi” raporuna buradan ulabilirsiniz.