İhracat ve Hollanda denilince o meşhur sosyal medya diyalogları akla gelir hemen. Konya'dan küçük bir ülke şu kadar tarım ürünleri ihracatı yapıyor, biz neden yapamıyoruz?
Hollanda, Batı Avrupa'da ve kısmen Karayipler'de bulunan bir ülke ve Hollanda Krallığı'nı meydana getiren dört ülkeden en büyüğüdür, yüz ölçümü 41,850 km2’dir. Peki gerçekten Konya, Hollanda'dan büyük müdür?
Hayır. Türkiye'nin yüzölçümü bakımından en büyük ili Konya'nın yüzölçümü ise 38,873 km2’dir.
Yani Hollanda, Konya'dan az da olsa büyüktür ama esas büyük olan şey bu ülkenin ihracatıdır.
Hollanda, dünyada 4. büyük ihracat ülkesidir
2022 yılı ITC verilerine göre Hollanda'nın ihracatı, dünya ihracatının %3,1'ini temsil eder ve dünya ihracat sıralamasında 4. sıradadır. 770 milyar dolar ihracatı olan bu ülke bir dünya ihracat devidir. Peki Türkiye ihracatta nerededir? Türkiye'nin ihracatı, dünya ihracatının %1'ini temsil eder.
Köy kahvesinden Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, miting alanlarından üniversitedeki ders sıralarına kadar birçok platformda konu tarıma gelince “Konya kadar Hollanda, tarımda 100 milyar dolar ihracat yapıyor, biz niye yapamıyoruz?” diye söze başlanır. Tarımla ilgili konuşmalarda en çok Hollanda örneği verilir. Hollanda tarımda bizden farklı olarak ne yapıyor? İthalatı, ihracatı ne kadar? Nasıl bir tarım politikası uyguluyor? Türkiye olarak alacağımız dersler nelerdir? Bu sorulara yanıt bulmaya çalıştım.
Tarım ihracatında Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra dünyadaki en büyük ikinci ihracatçıdır. 2022'de 122,3 milyar avro değerinde tarım ürünü ihraç etti. Avrupa, Hollanda için tarımsal ürünlerin hem ihracatı hem de ithalatı için en önemli pazar. Hollanda, toplamda ihracatının yüzde 69,7'sini Avrupa Birliği'ne (AB) gerçekleştiriyor.
Yani biz Hollanda'nın ancak 1/3 kadar ihracat yapabiliyoruz ve dünya ihracat sıralamasında 30. sıradayız.
Hollanda'da nasıl kolay ihracat müşterisi bulursunuz?
Bunun en kolay yollarından bir tanesi Türkiye'nin en köklü B2B uygulaması TurkishExporter'e girmek ve Importer sekmesinde Netherlands'ı bulmak. Burada neredeyse her gün bir tane Hollanda'da ihracat alım ilanı görebilirsiniz. Yine aynı şirkete ait Forie DataBank bölümünün Netherlands sekmesinde ise on binlerce Hollanda’ya ait ithalat, ihracat ve üretim şirketlerini, sektörler ve ürünlere ayrılmış olarak bulabilirsiniz.
Tarım Hollanda’da nerededir?
Ülke resmi tanıtım verilerine göre: "Hollanda, tüm dünyada Amerika Birleşik Devletleri’nden sonra en büyük ikinci tarım ürünleri ihracatçısıdır. Hollanda, çiçekleri, peyniri, domatesi, sebzeleri ve birasıyla ünlüdür.
2021 yılında küresel GSYH’nin 4 3 ’ünü oluşturan tarımsal üretim değerinde Çin 32 ’lik payıyla lider konumundadır Türkiye’nin ilk 10 ülke içerisinde 8 sırada olduğu ve küresel tarımsal üretim değerinde 2 paya sahip olduğu gözlemlenmektedir.
Hollanda bahçecilik sektörünün çok yaygın bir lojistik ağı bulunmaktadır. Hollanda’da hasadı yapılan sebzeler aynı gün içinde New York’ta satılabilmektedir."
Hollanda arazilerinin yarısından fazlası tarım için kullanılmaktadır. Tarım, milli gelir ve istihdamının yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır. Tarım ürünleri ihracatı 2022 yılı verilerine göre yaklaşık 122 Milyar dolar tutarındadır. Bu tutarın yine 1/3'i kadar kısmı re-export yani başka bir ülkelerden alınıp yine başka satılan tarım ürünleri ihracatıdır.
Hollanda-Türkiye ithalat ve ihracat verileri
2022 yılı verilerine göre Türkiye, Hollanda'ya 8 milyar 028 milyon dolar ihracat yaparken Türkiye'nin bu ülkeden ithalatı ise 4 milyar 497 milyon dolar olarak gerçekleşti. Türkiye, Hollanda'nın 18. büyük ihracat pazar iken Hollanda, Türkiye'nin 9. büyük ihracat müşterisi konumunda.
Gelişmekte olan ülkelerin tarım sektörü GSYH payının gelişmiş ülkelere kıyasla daha büyük olduğu söz konusu durumda ilgili ülkelerin teknoloji seviyesi kıyasla daha düşük olan tarım alanında yoğunlaşmasının ve sanayileşme teknoloji gerektiren alanlarda faaliyet gösterilememesinin etkili olduğunu gözlemliyoruz.
İhracatta, Hollanda daha çok Avrupa ülkelerine ihracat yaparken sadece Almanya'ya 2022 yılında 188 milyar dolar ihracat yapmış. Bu ülkeyi ise Belçika, Fransa, İngiltere ve Amerika izlemiş. Hollanda’nın ihracat müşterisine uzaklık ortalaması 2116 km olurken Türkiye'nin ihracat müşterine uzaklığı 3089 km gerçekleşmiş. Yani Hollandalılar komşularını pazar yapmışlar, biz ise onlardan yaklaşık % 50 daha uzağa mal satmışız.
Hollanda Türkiye ikili anlaşmalar
Hollanda- Türkiye ülkeleri arasında yapılan ticari anlaşmalar gerek vergiler gerekse gümrük uygulamaları bakımından ihracatta büyük önem taşımaktadır. Hollanda ile hangi anlaşmalarımız mevcut?
Türkiye'nin, Hollanda ile serbest ticaret anlaşması ve tercihli ticaret anlaşması bulunmuyor ama bölgesel ticaret anlaşması, çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması ve yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması anlaşmalarımız mevcut.
Dünyada Hollanda, Almanya ve ABD gibi gelişmiş ülkelerin öncülük ettiği sürdürülebilir tarım uygulamaları küresel boyutta yaygınlaşmaya başlamıştır. Özellikle hassas tarım ve kapalı tarım olarak iki ana başlık altında sürdürülen uygulamaların başında Hollanda, yüzölçümüne rağmen sürdürülebilir tarım teknolojileri ve uygulamalarıyla dünya genelinde önemli bir tarımsal güç haline gelmiştir. Dünyanın en prestijli tarım araştırma merkezi olarak kabul edilen ve Hollanda’da yer alan Wageningen Üniversitesi Araştırma Merkezi’nde çok sayıda yenilikçi tarım teknolojisi şirketinin bir arada bulunduğu deneysel bir çiftlik ağı olan Gıda Vadisi’nde (Food Valley) sürdürülebilir tarım uygulamaları çalışmaları yürütülmektedir.
Yıllar itibarıyla küresel GSYH’nin sektörel dağılımı önemli boyutta değişiklik göstermemiş olup, en çok katkıyı hizmet sektörünün sağladığı görülmektedir. Küresel GSYH içerisinde incelenen dönemde %4.0 %4.3 bandındaki payını koruyan tarım sektörünün küresel ekonomik büyümeyle korele hareket ettiği izlenmektedir
Amerika’dan sonra dünyanın en fazla tarım ve gıda ürünü ihraç eden ülkesi Hollanda. Yüzölçümü, tarım yapılan alanları ve nüfusu dikkate alındığında çok küçük bir alanda bu büyük başarı elde edilmesi dikkatleri bu ülkeye çeviriyor.
Hollanda, nüfusu, yüzölçümü Türkiye ile karşılaştırılamayacak kadar küçük. Hollanda; 41 bin 528 kilometrekare yüzölçümü ve 17 milyon 591 bin kişinin yaşadığı, Avrupa Birliği’nin kurucu ülkelerinden birisidir. Alan olarak da Avrupa Birliği’nin en küçük ülkelerindendir. Nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 491 olan Hollanda, dünyadaki nüfus yoğunluğu en yüksek olan ülkelerden birisidir.
Bulunduğu coğrafyanın iklim koşullarına ve tarıma elverişli toprak alanının az olduğu İsrail, Arjantin gibi ülkeler sürdürülebilir tarım teknolojilerini hayata geçirip çiftçilere eğitimler vererek çalışmalar yapmaktadır. Doğal iklim koşullarının tarıma çok uygun olmamasına karşılık İsrail, damlama sulama sistemlerini geliştirerek dünyaya bu konuda öncü olmuştur. Arjantin ise toprak işlemesiz tarım uygulamalarını geliştirerek toprağın minimum seviyede işlenmesini yaygınlaştırmak ve böylece biyoçeşitlilik zarar görmeden toprakta organik madde miktarı artırılarak tarımsal üretim verimini yükseltmeyi amaçlamaktadır.
Konya ovası Türkiye’nin en az yağış alan bölgelerinden biridir ve yağış miktarının azlığı ve düzensizliği kuraklık riskini beraberinde getirmektedir.
Topraklarının yarısından fazlası deniz seviyesinin altında
Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nün 2023 yılında yayınladığı “Hollanda Ülke Profili” ve “Hollanda Pazar Bilgileri” raporlarında da yer verildiği üzere, Hollanda, Ren, Maas ve Shelde nehirlerinin deltasında kurulmuş 41 bin 528 kilometrekarelik yüzölçümünün 7 bin 578 kilometrekarelik kısmı (%18) su ve kanallardan oluşuyor. Coğrafi yapısı itibariyle düz bir araziye sahip olan ülke topraklarının yaklaşık yarısından fazlası deniz seviyesinin altında bulunuyor.
Hollanda için ekonomi ve istihdamının yaklaşık yüzde 10’unu oluşturan tarım ve bahçecilik sektörleri çok önemli bir rol oynamaktadır. Hollanda tarım sektörü çoğunlukla tahıllar (özellikle buğday), yem bitkileri (yemlik mısır gibi) ve patates üzerine kuruludur. Bahçecilik tarafında ise sebze ve çiçek soğanlarının üretimi geniş yer alıyor. Hollanda seracılıkta dünyanın en önde gelen ülkelerinden biri olup seralarda çoğunlukla tatlı biber ve gül gibi sebze ve çiçekler üretilir.
Yıllar itibarıyla küresel GSYH’nin sektörel dağılımı önemli boyutta değişiklik göstermemiş olup, en çok katkıyı hizmet sektörünün sağladığı görülmektedir. Küresel GSYH içerisinde incelenen dönemde %4.0 %4.3 bandındaki payını koruyan tarım sektörünün küresel ekonomik büyümeyle korele hareket ettiği izlenmektedir
Hollanda sadece tarım ihracatında değil genel olarak da dünya ticaretinde önemli ülkelerden birisi. Uluslararası Ticaret Merkezi Trade Map 2022 verilerine göre, Hollanda dünya ihracatında 965 milyar 755 milyon dolarla Çin, Amerika Birleşik devletleri ve Almanya’dan sonra 4. sırada yer alıyor. İthalatta ise 897 milyar 999 milyon dolarla Amerika, Çin ve Almanya’dan sonra yine 4.sırada.
Tarım ihracatında Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri’nden sonra dünyadaki en büyük ikinci ihracatçıdır. Hollanda, 2022’de 122,3 milyar avro değerinde tarım ürünü ihraç etti ve bu alanda 2021’e göre yüzde 17,2 oranında artış sağladı.
Avrupa, Hollanda için tarımsal ürünlerin hem ihracatı hem de ithalatı için en önemli pazar. Hollanda, toplamda ihracatının yüzde 69,7’sini Avrupa Birliği’ne (AB) gerçekleştiriyor. Ülke bazında bakıldığında ise, 2022 yılında toplam tarımsal ihracatın yüzde 24’ü Almanya’ya, yüzde 12’si Belçika’ya ve yüzde 8’i Fransa’ya yapıldı.
İhracatın öne çıkan ürün grupları
Hollanda, 122,3 milyar avroluk ihracatın 79,9 milyar avroluk kısmı yurtiçinde üretilen mallardan oluşurken, 42,5 milyar avroluk kısmı ise re-exsport(önce ithal ederek sonra ihracat yapılması) olarak hesaplanmaktadır. 2022’de ihracat değeri en yüksek ürün grupları, süt ve yumurta (11,9 milyar avro), çiçekçilik ürünleri (11,5 milyar avro), et (11 milyar avro), içecekler (8,1 milyar avro) ve doğal sıvı ve katı yağlar (8,1 milyar avro) oldu. Bu 5 ürün grubunun toplamı tarım ürünleri ihracat değerinin yüzde 41’ini oluşturuyor.
Tarım makineleri, gıda endüstrisine yönelik makineler, sera malzemeleri, gübreler ve bitki koruma ürünleri gibi tarımla ilgili ürünlerin ihracatı da 2021’e göre yüzde 23 artarak 13,4 milyar avroya ulaştı.
İthalatta öne çıkan ürünler
Toplam ithalatın yüzde 18’i Almanya’dan, yüzde 13’ü Belçika’dan ve yüzde 7’si Fransa’dan yapıldı. 2022 yılında Hollanda’nın tarımsal ithalatındaki ilk 10 ülke Almanya, Belçika, Fransa, İspanya, Polonya, İtalya, Brezilya, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Çin oldu.
İthalatta, 2022 yılında 10,3 milyar avro ile doğal katı ve sıvı yağlar en önemli ürün grubunu oluşturuyor. Meyveler grubu ithalatı 7,6 milyar avro, diğer tarım ürünleri 6,8 milyar avro, süt ve yumurta 5,9 milyar avro olurken et ithalatı 5,5 milyar avro olarak gerçekleşti. İthalatın en fazla olduğu 5 ürün grubunun toplamı tarım ürünleri ithalatının yüzde 42’sine denk geliyor.
Çiçekçilikte ihracat azalıyor
Hollanda denilince akla gelen ürünlerin başında çiçekçilik ürünleri gelir. Çiçekçilik ürünleri ihracatı 2022’de yaklaşık yüzde 4 azalarak 11,5 milyar avro olarak gerçekleşti. Çiçekçilik ihracatı genelde ilk sırada yer alırken 2022’de ikinci sıraya düştü. Süt ve yumurta ihracatı ilk sırada yer aldı. Çiçek ihracatının yüzde 26’sı Almanya’ya, yüzde 12’si Birleşik Krallık’a ve yüzde 9’u Fransa’ya yapıldı. İhracatın yüzde 85’i Hollanda’da üretilen çiçekçilik ürünlerinden oluşuyor. Sektörde faaliyet gösteren yaklaşık 53 bin firma ve 175 bin kişilik işgücü bulunmaktadır.
Tarımda yeni yaklaşım
Hollanda tarım ve bahçecilik sektörü için en önemli odak noktası enerji tasarrufu iken, hayvancılık sektörünü çevreci bir yaklaşım etkisi altına almıştır. Hükümet daha sürdürülebilir bir tarım için özel sektör ile birlikte organik ekolojik tarım çalışmalarını destekliyor. Bu kapsamda, organik çiftlikleri düzenli tarımla daha rekabetçi hale getirmek için hükümet, süpermarketler, Hollanda Tarım ve Bahçe Bitkileri Konfederasyonu (LTO) ve diğer aktörlerle organik ürünlerin ortak tanıtımı ve mağazalarda daha geniş bir biçimde yer alması için çalışmalar yürütülüyor.
Üretim değerlerinde Konya tarım alanı miktarı büyüklüğüne bağlı olarak ilk sırada yer almaktayken, Antalya ve Mersin illerin in alanlarının düşük olsa da dekar başına yüksek verimlilikle ilk 3 'te yer aldığı görülmektedir.
Üretim Değeri En yüksek illere bakıldığında
- Konya’nın hububat ve mısır;
- Antalya ve Mersin’in sebze ve meyve;
- Şanlıurfa’nın tahıl, pamuk ve fıstık;
- Adana’nın turunçgiller ve sebze;
- Bursa’nın mısır ve sebze;
- İzmir, Aydın ve Manisa’nın üzüm ve incir başta olmak üzere meyve üretimi ile ön plana çıktığı izlenmektedir.
Hollanda, seracılık sektöründe enerji ve gaz tüketimini büyük ölçüde azaltmayı hedefliyor. Bu kapsamda, 2020’den itibaren tüm yeni seraların sıfır karbon monoksit üretmesi amaçlanıyor. Güneş enerjisinin kullanımı, ışık tasarrufu sağlayan önlemler (doğal ışık ve daha verimli lamba kullanımı), enerji tasarruflu büyüme stratejileri, jeotermal uygulamalar, biyoyakıt kullanımı gibi enstrümanlar üzerinde duruluyor. 2030’a kadar tüm fosil hammaddelerin (petrol, kömür, doğal gaz) yüzde 30’unun yeşil malzemelerle (biyokütle) değiştirilmesi hedefleniyor.
Gıda sanayi çok güçlü
Hollanda ekonomisi daha çok hizmetler sektörüne dayanıyor. Sanayinin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’daki payı yüzde 18,1 seviyesinde. Hollanda imalat sanayi çoğunlukla küçük ve orta boy işletmeler ile az sayıda olan ancak piyasaları yönlendirebilecek kadar güçlü olan çokuluslu şirketlerden oluşuyor. İmalat sanayi, küçük firmalar da dahil, ihracata yönelik faaliyet gösteriyor. Üretim hacmi olarak gıda, içecek, kimya, kağıt ve matbaacılık, elektrikli makineler, makine ekipman, nakliye araçları sanayi kolları önde geliyor. Elektronik ve mikroçipler, ilaç sanayi, gen mühendisliği ve tıbbi cihazlar gelişen diğer sektörler.
Devlet-özel sektör-üniversite işbirliği
Teknolojik buluşların sanayide kullanımının yaygınlaştırılması için çok önemli olan “devlet- özel sektör-üniversite” işbirliğinin sağlandığı Hollanda’da bölgesel kalkınma öne çıkıyor. Bu amaçla bölgelerde çeşitli konularda (yiyecek ve gıda, su, nano teknoloji ve sistemleri, enerji, kimya) ihtisaslaşmış kümelenmeler oluşturuluyor. Hollanda’nın Gelderland eyaletinde yer alan Hollanda’nın Gıda Vadisi bölgesi, Avrupa’daki en yetkili tarım/gıda ve beslenme merkezlerinden biri. Gelişmiş tarım teknolojisi ve Wageningen University gibi üst düzey araştırma kurumları tarafından desteklenen Food Valley kümesi, Hollanda tarım/gıda endüstrisinde “Silikon Vadisi tarzı inovasyonu” ile küresel bir üne kavuşmuştur. Gıda Vadisi’nde 200 kadar tarım/gıda şirketi faaliyet gösteriyor.
Hollanda’nın Ortak Tarım Politikası Stratejik Planı
Avrupa Komisyonu, Ortak Tarım Politikası 2023-2027 dönemi raporunu kabul etti. Raporda Avrupa Birliği üyesi ülkelerin stratejik planlarını da onayladı. Hollanda’nın Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası(OTP)’nı ulusal düzeyde uygulamaya yönelik resmi olarak onaylanmış stratejisinde Hollanda tarım sektörü son derece üretken, modern, yenilikçi ve ihracat odaklı olarak nitelendiriliyor.
Strateji Planı’nda, süs bitkileri, süt ve yumurta, et, sebze ve meyve üretim değeri açısından en önemli sektörler olarak belirtilirken, Hollanda’daki arazilerin yaklaşık yüzde 66’sının tarım amaçlı kullanıldığı, ortalama çiftlik büyüklüğünün 32 hektar olduğu ve yaklaşık 51 bin çiftlik bulunduğu ifade ediliyor.
Çiftçi gelirinin büyük bölümü desteklerden sağlanıyor
Çiftçinin gelirinin diğer sektörlere göre yaklaşık yüzde 40 daha düşük olduğu belirtilen Stratejik Planda şu bilgilere yer veriliyor: “ Gelir desteği OTP Planında önemli bir rol oynamaktadır. Pek çok Hollandalı çiftçi için OTP desteği gelirlerinin önemli bir kısmını oluşturuyor. Mali desteğin adil dağıtımı planın temel ekonomik hedeflerinden biridir;
2000-2020 yılları arasında Dünyada tarıma ayrılan alanın toplamdan aldığı payın ortalama %31 seviyesinde olduğu izlenirken Türkiye’nin Dünya ortalamasından ayrışmadığı görülmektedir 2020 yılında Dünyada tarım arazileri 1.56 milyar hektar olarak ölçülürken Türkiye’de aynı yıl nadas alanları dahil 23 8 milyon hektar tarım arazisi olduğu hesaplanmaktadır. FAO istatistiklerine göre 2020 yılında Dünya işgücünün %26.9’u Avrupa işgücünün %29.6’sı tarım sektöründe istihdam edilirken Türkiye’de bu oran 17 8 seviyelerindedir İnceleme dönemleri itibarıyla tarımsal istihdamın hem Dünya’da hem de Türkiye’de azalış trendinde olduğu görülmekte olup Türkiye’nin 2022 yılında ilgili oranı %15.8’e gerilemiştir
Hollanda, parayı büyük çiftliklerden küçük ve orta ölçekli çiftliklere doğru yeniden dağıtmayı amaçlamaktadır. Dolayısıyla çiftçiler ilk 40 hektarda hektar başına daha fazla destek alacak. Plan aynı zamanda meyve ve sebze sektörüne de destek sağlayacak ve bu desteği esas olarak tanınmış üretici örgütlerinin yanı sıra arıcılık sektörüne de aktaracak. Plan, gelir sigortası kapsamında çiftçilerin ürünlerini olumsuz hava koşullarından korumak amacıyla her yıl 17,5 milyon Euro ayıracak. Bu, en azından çiftçilerin aşırı kuraklık veya sel nedeniyle hasatlarının kaybolması durumunda tazminat almalarına olanak tanıyacak. Üretici örgütleri, Hollanda meyve ve sebze sektörü için ürünlerin ticari değerinin ve kalitesinin artırılması açısından büyük önem taşıyor ve bunlara 1.800 tarım işletmesinin katılması bekleniyor.”
Genç çiftçilere destek
Genç çiftçilerin ve diğer girişimcilerin Hollanda’nın tarım sektörünün geleceğe hazır olması açısından önemine değinilen Stratejik Planda: “ Tarımsal faaliyete başlamanın ve çiftlik edinmenin getireceği mali yük, Plan aracılığıyla destekler kurularak ve yatırımlara daha yüksek düzeyde destek sağlanarak desteklenecektir. Hollanda tarımının genç çiftçilere ihtiyacı var, bu nedenle plan tarım geçmişi olmayan gençleri de çekmeye çalışacak. Çiftlik kurma planıyla yaklaşık 3000 genç çiftçi desteklenecek. Hollanda’da hayvansal üretimin önemi dikkate alınarak, hayvan refahının iyileştirilmesi ve antimikrobiyal kullanımının azaltılması yönünde çabalar sürdürülecektir. Hollanda, tarımda ve kırsal alanlarda özel taraflarca uygulanan bilgi ve yeniliğin desteklenmesine yönelik iyi yapılandırılmış bir yaklaşıma sahiptir. Ancak bu yaklaşım, çiftçilerin yeni zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olmak için eğitim ve danışmanlık faaliyetleri sağlayan tarafsız bir danışmanlık sistemine dönüştürülecek.
İnovasyon, sürdürülebilir tarıma dönüşümde önemli bir rol oynamaktadır; bu nedenle Avrupa İnovasyon Ortaklığı (EIP) kapsamındakiler gibi inovasyon projeleri önemli bir rol oynayacak ve Plan tarafından desteklenecektir.” bilgisine yer verildi.
Hollanda’da tarım eğitimi diğer ülkelerinkinden oldukça farklı; dört aşamadan oluşuyor. Bunlar tamamen tarıma özel ortaokul, lise, yüksekokul ve üniversite eğitimi aşamaları. Ziraat öğretmeni yetiştirmek ve yüksek ziraat eğitimi için çeşitli enstitüler var. Eğitimin maliyetini çoğunlukla devlet karşılıyor; üretici birlikleri de katkı veriyor.
Hollanda tarımda uygulamalı eğitime ağırlık veriyor, böylece öğrencilerin, çiftçilerin kendi başlarına da sorunları çözebilmelerini amaçlıyor. Tarım ve bahçecilik üzerine uzmanlaşmış olan Hollanda firmaları uluslararası pazarda rekabet edebilmek için bilginin son derece gerekli olduğunun farkında.
2017-2021 yılları arasında Dünya GSYH’sının ortalama %4.2 ’si tarımsal üretim kaynaklı iken aynı dönemde Türkiye ortalama GSYH’sının %6.5’inin tarımsal üretim kaynaklı olduğu hesaplanmaktadır 2021 yılı itibarıyla Türkiye tarımsal GSYH tutarsal 6 1 olarak pay alırken Avrupa’da birinci, Dünya da 8 sırada olup orta yüksek gelir grubu ortalamasına yakınsamaktadır 2022 yılı GSYH’dan tarımın aldığı pay %5.8’e geriledi. Türkiye doğrudan tarım ürünleri dış ticaretine bakıldığında en çok ihraç edilen ürünün fındık, en çok ithal edilen ürünün ise buğday olduğu görülüyor. Tutar bazında bakıldığında Türkiye, 2017 ve 2018 yıllarında doğrudan tarım ürünlerinde net ihracatçı iken 2022 yılına kadar dış ticaret dengesini koruyabilmiştir 2022 yılına gelindiğinde ise doğrudan tarım ürünleri dış ticaretinde tahıl grubu fiyat artışları kaynaklı olarak açık verildiği görülmektedir İnceleme dönemleri itibarıyla doğrudan tarım ürünlerinde ortalama ihracat birim fiyatının ithalat birim fiyatından yüksek seyrettiği görülmektedir
Bunun sonucu olarak, tarımsal sistem çiftçilere sürekli eğitim verilmesi üzerine yeniden yapılandırılmış. Tarım eğitimi alanların girişimcilik, müşteri oryantasyonu, sürdürülebilirlik ve inovasyon gibi konularda eksik olduğu görülmüş. Dolayısıyla bu alanlarda çalışacak kişilerin istihdam ihtiyacı ortaya çıkmış. Eğitim konuları arazi kullanımı, bahçecilik, doğanın ve çevrenin korunması, coğrafi bilgi sistemleri, biyoçeşitlilik gibi farklı alanlara da yayılmış. Tarım çalışmaları, tüketiciler, perakendeciler, sanayi, finans, lojistik, AR-GE yanı sıra eğitimi de kapsayacak şekilde planlanmış.
Hayatın her alanında eğitim şart. Bir yıl sonra verim almak isterseniz buğday ekin. On yıl sonra verim almak isterseniz ceviz dikin. Yüz yıl sonra verim almak isterseniz eğitimli insanlar yetiştirin.
Tarım üretimi tamamen yerel imkanlarla yapılabilecekken girdiler ithalata bağımlı hale geldi, buna daha önce değinmiştik. Tarım ihracatı da doğrudan tarladan ihraç pazarına gidebilecek yapıya, yani ayrıca ithalata bağlı olmayacak yapıya sahip. Türkiye’nin ithalata dayalı olmayan ihracatının önemli bir bölümünü şu anda da tarım oluşturuyor. Ama bunu üçe, beşe, ona katlama şansı varken yapamıyoruz. En büyük eksikliklerden biri de sağlıklı üretim ve ihracata yönelik, nicelikten çok niteliğe önem veren tarımsal eğitim eksikliği.
Özetle, işgücünün çok az bir bölümünün istihdam edildiği Hollanda tarım sektörü, yoğun teknoloji kullanımı, devlet-özel sektör-üniversite işbirliği ve gıda sanayinde sağlanan kümelenme ile dünyanın en fazla tarım ve gıda ürünü ihraç eden ikinci ülke konumundadır. Türkiye’nin Hollanda modelinden alacağı birçok ders var elbette. Özellikle ürün bazlı kümelenme, yıllardır çok konuşulmasına rağmen yeterince başarı elde edilemeyen devlet-özel sektör-üniversite işbirliği, tarımda teknoloji kullanımı, tarım – gıda sanayi entegrasyonu, katma değerli ürün üretimi ve benzeri konularda alınacak çok dersler var.
